Her anne baba aktif, girişken, kendini ifade edebilen sosyal bir çocuğa sahip olmak ister. Bu da ancak sosyal hayatla bütünleşmek, toplumsal değerleri benimsemek ve sağlam bir şahsiyet inşa etmekle mümkündür.
Çocuklar sosyalleşme sürecini genellikle aileleri, okul ve çevreleriyle etkileşim içinde geçirirler. Bu etkileşim ise aile, okul ve sosyal çevrenin çocuğun sosyalleşmesindeki önemli rolünü göstermektedir.
Çocukların sosyalleşme sürecini desteklemek için kullanılabilecek bazı yöntemleri inceleyelim.
Oyun ve Grup Aktiviteleri
Çocuklar, oyunlar aracılığıyla birbirleriyle etkileşimde bulunur ve sosyal becerilerini geliştirirler. Grup aktiviteleri, takım sporları veya grup oyunları gibi etkinlikler çocukları bir araya getirerek iletişim becerilerini artırabilir. Akıl zekâ kutu oyunları bu anlamda büyük öneme sahiptir. Aynı oyunların dijital ortamda oynanması ise beraberinde birçok duygusal, fiziksel, sosyal ve psikolojik sorunu getirmektedir.
Okul Etkileşimi
Okul, çocuklar için sosyal bir ortamdır. Okulda sınıf içi etkinlikler, projeler, grup çalışmaları ve sınıf dışı etkinlikler aracılığıyla çocuklar birbirleriyle etkileşimde bulunabilir ve sosyal becerilerini geliştirebilirler. Aksi olumsuz bir okul ortamı ise çocuğun okuldan kaçış, akademik başarıda düşüş ve asosyal kimlik geliştirmesine sebep olabilir.
Aile İçi Etkileşim
Aile, çocukların sosyal becerilerini geliştirmede önemli bir rol oynar. Aile içindeki sağlıklı iletişim, çocukların duygusal zekâlarını geliştirebilir ve sosyal ilişkilerini olumlu yönde etkileyebilir. Ailede çocuğa söz hakkı tanımak, konuşmasına müsaade etmek, ona değer vermek, birlikte faaliyet yapmak gibi çocuğu dâhil etmek, çocuğun istendik yönde sosyalleşmesine destek olur. Söz hakkı tanımamak, değer vermemek, kendini ifade etmesini engelleyerek korku ve endişeli kimliğe bürünmesine sebep olmak ise asosyal kimlik geliştirmesine sebeptir.
Duygusal Zekâ Gelişimi
Çocukların duygusal zekâlarını geliştirmeleri, duygusal ifade yeteneklerini artırmaları ve başkalarının duygularını anlamaları açısından önemlidir. Bu, empati geliştirmelerine yardımcı olabilir. Sosyalleşme sürecinde diğerkâmlık ve empati çok önemlidir. Duygusal zekâsı gelişen çocuklar diğerleriyle daha etkili iletişim kurar. Sosyalleşme süreçleri daha hızlı ve isabetli olur.
Kuralları ve Sınırları Öğrenme
Çocuklara toplumsal normlar, kurallar ve sınırlar öğretmek, sosyal etkileşimlerde olumlu bir rol oynamaktadır. Bu, çocukların başkalarına saygı göstermeyi ve bir grup içinde nasıl davranmaları gerektiğini öğrenmelerine yardımcı olur. Kurallar ve sınırlar hem kişinin kendi âlemi hem de sosyal yaşantısında vazgeçilmez öneme sahiptir. Nitekim Allah, insanı fıtratı çerçevesinde sınırlar. Sınırlar insan ve toplumsal hayat için olmazsa olmazdır. Sınırlar ve kurallar olmazsa toplumda kaos ve ateizm hüküm sürer. Gerek hukuki gerekse manevi kurallar ve sınırlar toplum hayatını olumlu yönde düzenler. Çocukların fıtrat çerçevesinde sosyalleşme sürecine destek olur. Her istediğini yapmak gibi bir anlayış sosyalleşmek değil başıboşluktur.
Sosyal Becerileri Modelleme
Ebeveynler ve diğer yetişkinler, çocuklara sosyal becerileri modelleyerek örnek olabilirler. Çocuğun ilk şahit olduğu davranışlar aile ortamında olması sebebiyle ilk sosyalleşme süreci de ailede başlar. İyi iletişim, problem çözme ve başkalarıyla işbirliği yapma gibi beceriler, çocuklara ailede gösterilerek öğretilebilir. Yine okul ve çevre istendik yönde davranış göstermesi, çocuğun bu davranışları modellemesi açısından önemlidir. Atalarımız “armut dibine düşer” derler. Çocuk ebeveyni görür, taklit eder ve model alır.
Farklılık ve Çeşitlilik Bilinci
Çocuklara farklı kültürlerden, yaş gruplarından ve yaşam tarzlarından gelen insanlarla etkileşimde bulunma fırsatları sağlamak, onların hoşgörü ve çeşitlilik anlayışlarını geliştirmelerine yardımcı olabilir. Burada en önemli faktör ise aileler taraftan çocuklara en evvel kendi inanç kodları, manevi alandaki yaşantısı, milli ve manevi değerlerin yaşanması gibi temel dini ve ahlaki kazanımlar çocuğa kazandırılmalıdır. Kendi inanç ve değerlerini kazanmadan diğer inanç ve kültürler ile sosyal ortama giren çocuk, fark edilmeden kendi değerlerinden uzaklaşabilmektedir. Bu da sosyalleşmek yerine kendi öz kimliğinden uzaklaşmasına sebep olabilmektedir. Gerek sosyal medya gerek sosyal ortam bu anlamda büyük öneme sahiptir.
Unutulmaması gereken önemli bir nokta da, her çocuğun kendine özgü farklılıkları olduğu ve sosyalleşme sürecinin her çocuk için farklı olabileceğidir. Ebeveynler ve yetişkinler, çocuklarına destek olurken onların ihtiyaçlarına ve kişisel özelliklerine dikkat etmelidirler. Toplumun inanç ve kültürel yapısına göre çocukların sosyalleşmesini sağlamaya çalışmalıdır.
Adnan Kalkan
[email protected]
Twitter: @adnankalkan01
YouTube: Adnan Kalkan
YORUMLAR