Tüm gelişmekte olan, sanayileşen ve bilgi teknolojileri ile tanışan ülkelerde yaşanan yeni bir sorun ile karşı karşıyayız.
Kadının da çalışma hayatına adım atmasıyla birlikte, hane gelirinde hissedilir bir artış, rahatlama olunca, ev almak, araba almak, tatil hayalleri... yerine getirebilir olmaya başlıyor. Bu sahiplenmeler, tasarruflar, zenginleşme eğilimi ailede kimlik tartışmasını da beraberinde getiriyor.
Artık zenginlik yolundayız, sınıf atladık mı?
Hayır! Yeni bir sınıfa dahil olmak bu kadar kolay olmuyor. Ülkemizde, çevremizde her gün yaşanan görgüsüzlük, kibir ve terbiye sınırlarını aşan ilkellikler bu yazıyı yazmamı gerekli kıldı.
Burjuvaziye özenen ara sınıf kültürel olarak kendini bulamıyor.
Zira, burjuva olmanın da şartları, süreçleri var.
Burjuvazi, tarihsel olarak hem ekonomik hem toplumsal dönüşümlerde önemli bir sınıf olmuş, ülke gelişimine hem doğrudan hem dolaylı katkılar sağlamıştır. Ancak bu katkılar, dönem ve koşullara göre değişkenlik göstermiştir. Başlıca katkıları şöyle özetlenebilir:
1. Ekonomik Kalkınma ve Sanayileşme
Sermaye birikimi sağlar: Burjuvazi, ticaret, sanayi ve finans alanlarında kazandığı serveti yeni yatırımlara yönlendirerek üretim kapasitesini artırır.
Sanayileşmeyi teşvik eder: 18. ve 19. yüzyıllarda Avrupa’da sanayi devriminin öncüsü büyük ölçüde burjuvazi olmuştur.
Yeni iş alanlarını araştırır ve açar: Fabrikalar, bankalar, ticaret ve hizmet işletmeleri açarak istihdam oluşturur.
2. Teknoloji ve Yenilik
Rekabetçi ortamda verimliliği artırmak için yeni teknolojilere yatırım yapar.
Üretim tekniklerini modernleştirerek, AR-GE ve inovasyon ile ülkenin uluslararası rekabet gücünü artırır.
Üretim tekniklerini modernleştirerek, AR-GE ve inovasyon ile ülkenin uluslararası rekabet gücünü artırır.
3. Şehirleşme ve Altyapı
Kentleşmeyi hızlandırır, ticaret ve üretim merkezlerini büyütür. Organize Sanayi bölgeleri, sanayi siteleri, ticaret merkezleri AVM'ler kurar. Demiryolları, limanlar, ulaşım ağları gibi altyapı projelerine öncülük eder veya yatırım yapar.
4. Hukuk ve Kurumsal Düzen
Ticaretin güvenliği için hukukun üstünlüğünü, mülkiyet hakkını ve güçlü kurumları destekler.
Serbest piyasa ekonomisinin ve modern bankacılığın gelişmesine zemin hazırlar.
5. Toplumsal ve Kültürel Etki
Eğitim, basın, sanat ve kültür alanında sponsor olur, modernleşme fikirlerinin yayılmasına aracılık eder.
Bazı dönemlerde siyasal özgürlükleri ve anayasal düzeni savunarak feodal yapının çözülmesini hızlandırır.
6. Küresel Entegrasyon
Dış ticaret ağları kurarak ülkeyi dünya ekonomisine entegre eder.
İhracat gelirleri ile ülkenin döviz girdisini artırır. Ancak, burjuvazinin katkıları otomatik olarak eşitlikçi bir kalkınma yaratmaz. Aşırı kâr hırsı, sömürü, gelir adaletsizliği ve siyasi nüfuz tekeli gibi olumsuz etkiler de doğurabilir.
Yukarıdaki özellikler göz önüne alındığında sınıf geçişi sadece para ile olmuyor. Kolay kazanılan servetler ile ne eğitim seviyesi ne de görgü kazanılamıyor. Ciddi bir eğitim ve gelişme çabası ile "ara sınıftan" çıkmak ikinci, üçüncü jenerasyona nasib olabiliyor.
Ara Sınıf Nedir?
Ara sınıf, genellikle alt sınıf ile burjuvazi*1 (üst sınıf) arasında kalan, çoğunlukla beyaz yaka çalışanlar, küçük memurlar, esnaf, teknokratlar, öğretmenler gibi meslek gruplarını kapsayan toplumsal tabakadır.
Bu sınıf: Ekonomik olarak proletarya kadar yoksul değildir,
Ama burjuvazi kadar sermaye sahibi de değildir.
Ara sınıf, üretim araçlarına sahip olmadığı için proletarya ile benzer çıkarlar taşıyabilir; ancak yaşam tarzı ve ideallerinde sıklıkla burjuvaziye özenme görülür.
-Burjuvaziye Özenme ve Taklit
Ara sınıf, sosyal olarak "yukarıya benzeme" arzusu taşır. Bu durum:
-Marka takıntısı,
-Tüketim alışkanlıklarında artış,
-Eğitim, sanat, tatil gibi alanlarda statü göstergesi davranışlara yönelme,
-Lüksün sembollerine yakın durmaya çalışma,
-Güç merkezlerine aşırı hayranlık, yaklaşma çabaları...şeklinde kendini gösterir. Ancak ekonomik imkânları çoğu zaman bunları sürdürülebilir şekilde karşılamaya yetmez. Bu da kültürel bir parçalanma doğurur.
Kültürel Kimlik Bunalımı (Statü Kayması)
Ara sınıf bireyi bu durumda çelişkili bir statü yaşar:
Alt sınıftan uzaklaşmak ister,
Üst sınıfa ise tam olarak ait olamaz, kendi geleneksel değerlerinden kopar, ama yeni bir üst kültürü de kısa zamanda inşa edemez.
Bu durumda kişi veya sınıf:
"Kimliğini tam olarak tanımlayamayan, ait olamayan ama ait olmak isteyen"
bir konumda bocalar. Bu duruma “kültürel yabancılaşma” ya da “kimlik bulanıklığı” denir.
Burjuvazi sadece ekonomik sermayeyle değil, kültürel sermaye ile de ayrılır.
Bu, görgü, zevk, dil kullanımı, sanat bilgisi, nezaket gibi faktörleri içerir.
Ara sınıf, ekonomik olarak üst sınıfa yaklaşsa bile kültürel sermayede eksik kalır.
Taklit eder, ama içselleştiremez. Bu da bir tür statü gerilimi ve aşağılık duygusu doğurur.
Burjuvaziye özenen ara sınıf, ne aşağıya ait olmak ister, ne de yukarıya tam olarak çıkabilir.
Bu arada kalmışlık, kültürel aidiyetin bulanıklaşmasına, tüketimle kimlik inşasına yönelmesine ve yüzeysel modernleşmeye neden olur.
"Mağluplar, galipleri taklit eder." İbn-i Haldun
En güzeli:"Başkası olma kendin ol, böyle çok daha güzelsin* şarkı sözlerindeki gibidir.
*1- Burjuvazi nedir: üretim araçlarını ellerinde bulunduranla çıkarları bunlarla birleşenlerin oluşturdukları toplumsal sınıf.
*2- Proletarya nedir?: Ücret karşılığı çalışanlar.
YORUMLAR