TESBİHİN İPİ KOPMASIN!

Toplumlar, insanlığın var olmasından bu yana bir arada yaşamayı başarmak için büyük bedeller ödemiş ve öyle ya da böyle başaran sosyal varlıklardır. Başarılı bu varlığı yani toplumu ayakta tutan en önemli unsurlardan biri de ortak değerler ve bu değerlerin oluşturduğu birleştirici bağlardır. Bu bağlar, toplumun düzenli ve huzurlu bir şekilde var olmasını sağlayan bir tür sosyal 'çelik halat' ya da “tesbih ipi” işlevi görür. Eğer bu çelik halat koparsa, toplumsal düzen de dağılma tehlikesiyle karşı karşıya kalır. Toplumu bir tesbihe benzetecek olursak, birlik ve düzenin devamlılığı için sosyal ve kültürel değerlerin korunmasının önemi üzerine birkaç kelam etmek niyetiyle sizlerleyiz.

Tesbih ve Toplum Arasındaki Benzerlik
Tesbih, taneleri bir arada tutan bir ipe bağlıdır. İp koptuğunda taneler dağılır, anlamını ve bütünlüğünü kaybeder. Toplum da tıpkı bir tesbih gibi, bireylerini bir arada tutan belirli değerler ve normlar sayesinde düzenli bir yapı oluşturur. Bu değerler ahlak, adalet, saygı, dürüstlük gibi temel insani erdemler olabilir. Bu erdemler, toplumu bir arada tutan sosyal bağlardandır. Tesbihin ipi koparsa nasıl taneler etrafa saçılıyorsa, bu değerler kaybolduğunda da toplum dağılır, sosyal huzur ve düzen bozulur. Geri toplaması da tahmin edeceğinizden daha zor bir öz veri ve çalışma gerektirmektedir.

Değerlerin Kaybı ve Toplumsal Dağılma
Modern (!) dünyada hızla değişen sosyo-ekonomik koşullar, küreselleşme ve teknoloji, toplumsal değerlerin erozyona uğramasının başat sebepleridir. Aile, komşuluk ilişkileri, yardımlaşma gibi temel insani bağların zayıflaması, toplumu bir arada tutan iplerin kopması anlamına gelir. Bu bağların zayıflamasıyla bireyler arasında güven azalır, toplumsal adalet ve eşitlik hissi sarsılır, dolayısıyla toplumda kaos ve güvensizlik de hâkim olur.

Toplumun huzurlu bir şekilde ilerlemesi, bireylerin ortak çıkarlar doğrultusunda hareket etmesine bağlıdır. Eğer bu çıkarlar bireysel menfaatlere dönüşürse, ortak değerler zedelenir ve toplumsal çözülme başlar. Böyle bir durumda, toplum düzenini sağlamaktan sorumlu olan sosyal, politik ve hukuki yapıların da işlevselliği azalır. Bazen de azalmak bir yana dursun tümüyle iflasa neden olur.

Birliği Sağlayan Değerlerin Önemi
Toplumu bir arada tutan değerler sadece yazılı yasalar ya da kurallarla sınırlı değildir; bu değerler aynı zamanda toplumsal hafızaya kazınmış olan kültürel kodlar, inanç sistemleri ve ahlaki normlar tarafından da şekillenir. Dayanışma, saygı, hoşgörü, adalet gibi değerler, toplumu bir arada tutan görünmez iplerdir. Bu değerler ortadan kalktığında, toplum içindeki bireylerin birbirine olan bağlılığı azalır ve toplumsal çatışmalar ortaya çıkar. Hele ki “maneviyattan kopuk” bir yaşam benimsenmesi “iflahı” zor durumları meydana getirir.

Birlik ve düzen, bu değerlerin yaşatılmasıyla mümkündür. Tarih boyunca bu tür değerleri kaybeden toplumlar, iç savaşlar, bölünmeler ve dış müdahaleler gibi büyük sorunlarla karşı karşıya kalmıştır. Kendine yetemeyen toplumların hali, satranç oyununda çok kolay harcanan bir piyon durumuna gelen, “rüzgârlı havadaki kül misali” olarak insanlık tarihine bir ibret olarak kayıt alınır. Bu nedenle, bir toplumu ayakta tutan ve geleceğe taşıyan en önemli unsur, ortak değerlerinin korunması ve nesiller boyu aktarılmasıdır.  

Nihayetinde dostlar toplumu bir arada tutan sosyal ve kültürel değerler, tıpkı bir tesbihin ipi gibi hayati öneme sahiptir. Bu ipler koptuğunda, toplumun dağılması kaçınılmazdır. Dolayısıyla, toplumsal düzenin ve huzurun korunması için bu değerlere sahip çıkmak, onları güçlendirmek ve yaşatmak bir zorunluluktur. Aksi takdirde, bireyler ve toplum arasında kopan bağlar, kaos, güvensizlik ve sosyal çöküşü beraberinde getirebilir. Tesbihin ipini korumak, toplumun huzur ve düzenini korumakla eşdeğerdir.

Kalın sağlıcakla…
Gökmen CAN
Eğitimci Sosyolog