Kurban Bayramı sürecinde kurban kesiminin çocuk psikolojisine etkisi nasıldır? Psikolojisini mi bozar ibadet şuurumu kazandırır?
Kurban, İslam’ın en temel ibadetlerinden biridir. Hz. İbrahim’in Rabbine teslimiyetinin sembolü olan bu ibadet, Müslüman toplumların Allah’a bağlılığını pekiştirdiği özel bir zamandır. Ancak günümüzde “çocukların psikolojisi bozulur” söylemiyle, Kurban ibadetinden çocukları uzaklaştırma girişimleri dikkat çekmektedir. Bu yazıda, Kurban ibadetinin çocuklara nasıl anlatılması gerektiği, bu sürecin psikolojik ve pedagojik boyutları ile İslam’ın çocuk eğitimi perspektifinde Kurban’ın rolünü ele alacağız.
Kurban Kesimi ve Çocuk Psikolojisi
Son yıllarda medyada sıkça rastlanan “çocuklar kurban kesimi izlememeli, ruh sağlıkları bozulur” söylemleri, çoğu zaman bilimsel ve kültürel temelden yoksundur. Psikoloji bilimi, çocuğun bir olayı nasıl algıladığının, içinde bulunduğu sosyal ve kültürel çevreyle doğrudan ilişkili olduğunu ortaya koyar. Eğer çocuk kurban kesimini bir vahşet ya da korkunçluk değil, bir ibadet, sadakat, paylaşım ve Allah’a yaklaşma olarak öğrenirse; bu olay onda bir travma değil, derin bir aidiyet ve maneviyat bilinci oluşturur.
Unutulmamalıdır ki: Travma, olaydan değil, olayın anlamlandırılma biçiminden doğar.
Kurban İbadetinin Çocuğa Öğretilmesinin Önemi
Kurban ibadetinin çocuklara erken yaşlarda öğretilmesi, hem dini bilinç hem de ahlaki gelişim açısından büyük önem taşır.
Allah’a teslimiyet bilinci gelişir.
Hz. İbrahim ve Hz. İsmail’in kıssasıyla sadakat, fedakârlık ve teslimiyet gibi değerleri içselleştirir.
Paylaşmanın, yardımlaşmanın ve toplumsal sorumlulukların farkına varır.
İbadetin sadece bireysel değil, toplumsal ve sosyal yönlerini de görür.
Ailelerin ve eğitimcilerin görevi, bu ibadeti bir “korku kaynağı” değil, bir "manevi ibadet" olarak çocuğa sunmaktır.
İslam’da Çocuk ve Kurban Bilinci
İslam dini, çocuğun eğitimi konusunu önemle ele alır. Kur’an’da Hz. İbrahim’in oğluyla olan diyaloğu (Saffat, 102) bu noktada anlamlıdır:
"Ey oğlum! Ben rüyamda seni kurban ettiğimi görüyorum; bir düşün, ne dersin?"
O da: "Babacığım, emrolunduğun şeyi yap! İnşaallah beni sabredenlerden bulursun." (Saffat, 102) Bu ayet, çocuğa Kurban’ın anlamının nasıl açıklandığını ve çocuğun bu sürece nasıl dahil edildiğini göstermesi açısından eşsizdir. İslam terbiyesi, çocuğu dışlamaz; onu bilgilendirir, sürece katar ve birlikte imanî bir ruh oluşturur.
Kurbanın Çocuklar Üzerindeki Psikolojik Olumlu Etkileri
1. Sorumluluk Bilinci Kazandırır:
Kurban bayramında aileyle birlikte hazırlıklara katılan çocuk, ibadet anlamında aidiyet hisseder ve ümmet bilinciyle toplumsal bir ibadetin parçası olmanın bilinciyle büyür.
2. Manevi Dayanıklılığı Artırır:
Kurban ibadeti, çocuğa “hayatta vazgeçişlerin” de bir sevap olabileceğini, dünya nimetlerine bağlanmamanın değerini öğretir.
3. Şefkat ve Merhamet Bilinci Geliştirir:
Hayvanın kesilmesi süreci, doğru anlatıldığında çocuğa “boşa gitmeyen” bir hayatın, “Allah için feda etmenin” anlamını verir. Sonrasında dağıtılan etler, yardımlaşma ve infak duygusunu geliştirir.
4. Dinî Kimliğe Katkı Sağlar:
İbadetlerin anlamını bilen ve yaşayan bir çocuk, kimlik krizleri yaşamaz. Değerlerine bağlı, köklü bir aidiyet duygusuyla büyür.
Çocukları Kurban Sürecine Dahil Etmenin Uygun Yolları
Hazırlıklara katılım: Bayram temizliği, alışveriş, kurban eti paketleme gibi süreçlerde görev vermek.
Sohbet ortamı oluşturmak: Hz. İbrahim kıssası ve kurbanın amacı çocuğa yaşına uygun şekilde anlatılmalı.
Kurban kesim alanından uzaklaştırmak yerine, hakikat ve ibadet rehberliğinde gözlem yapmasına izin vermek.
Zorlanma ve olası hassasiyeti varsa, sadece sonuçlarına (et dağıtımı, dualar, misafir ağırlama) dahil edilmesi.
Kurban İbadetine Yönelik Algı Operasyonlarına Dikkat
Kurban ibadeti, “vahşet, hayvanlara eziyet, çağdışı uygulama” gibi etiketlerle itibarsızlaştırılmaya çalışılmaktadır. Bu söylemlerin çocukların zihnine girmesi, onların hem dinî değerlerinden uzaklaşmasına hem de ahlaki zeminlerinin sarsılmasına neden olabilir.
Psikoloji bilimi ile çelişen bu iddialar, aslında kültürel kimliğin ve ibadet geleneğinin yok edilmesine yönelik seküler projelerdir. Bu sebeple çocuklarımızı bu propagandalardan korumalı, onlara kendi inanç ve ibadetlerimizin anlamını anlatmalıyız.
Ailelere ve Eğitimcilere Tavsiyeler
Çocuklarınızla Kurban Bayramı’na dair önceden konuşun.
Hazırlıklı olduklarında korkmazlar.
İbadetin ruhunu anlatın, sadece kesim eylemini değil.
Hayvanlara nasıl merhametle davranıldığını, hızlı ve acısız bir kesimin nasıl gerçekleştirildiğini vurgulayın.
Kesim sırasında çocuğun yaşına ve hassasiyetine göre gözlem yapmasına müsaade edin.
Dini ibadetlere şahit olan çocuklar, psikolojik açıdan daha güçlü, dinine daha bağlı ve daha merhametli fertler olarak yetişirler.
Kurban Ruhuyla Yetişen Çocuk, Kimliğini Kaybetmez.
Kurban, sadece bir hayvanın kesilmesi değil; teslimiyet, sadakat, paylaşma ve inançla bütünleşen bir kulluk halidir. Bu değerlerle büyüyen çocuklar, sadece psikolojik olarak değil, ahlaki ve manevi olarak da daha sağlıklı fertler olurlar.
Unutmayalım ki; çocukların psikolojisini bozan Kurban değil, Kurban’ı anlamadan korkuyla anlatan bilgisiz dindarlık ve bilinçsiz modernliktir.
Adnan Kalkan
Psikoloji Bilimi Uzmanı
YORUMLAR